กระบวนการผลิตที่เกี่ยวข้องกับ งานเชื่อม งานขัด หรือการตัดโลหะ มักเกิด “ควันเชื่อม” และ “ฝุ่นโลหะ” ซึ่งเป็นของเสียในอากาศที่มีอนุภาคขนาดเล็กมาก เรียกว่า Metal Fume
ฝุ่นเหล่านี้เกิดจากการที่โลหะถูกหลอมละลายด้วยความร้อนสูง จากนั้นเย็นตัวลงอย่างรวดเร็วกลายเป็นละอองขนาดเล็ก ซึ่งมีองค์ประกอบของโลหะหนัก เช่น
อนุภาคเหล่านี้มีขนาดเล็กกว่า 5 ไมครอน ทำให้สามารถ แทรกซึมเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจได้โดยตรง และสะสมในร่างกายหากได้รับในปริมาณมากหรือติดต่อกันเป็นเวลานาน
หลายคนมักมองข้ามอันตรายจากควันเชื่อมและฝุ่นโลหะ เพราะคิดว่าเป็นเพียงผลข้างเคียงเล็กน้อยของกระบวนการผลิต แต่ในความจริงแล้ว ผลกระทบของมันรุนแรงกว่าที่หลายคนคาดไว้มาก
1. เข้าสู่ร่างกายได้ลึกและยากต่อการกำจัด
อนุภาคฝุ่นงานเชื่อมมีขนาดเล็กกว่า PM2.5 ซึ่งสามารถผ่านเข้าสู่ถุงลมปอดและสะสมในเนื้อเยื่อ ส่งผลให้เกิดการอักเสบเรื้อรังในระยะยาว
ผู้ที่สัมผัสฝุ่นเชื่อมต่อเนื่องอาจเสี่ยงต่อโรคปอดอักเสบ โรคปอดดำ (Siderosis) หรือมะเร็งปอด โดยเฉพาะในกรณีที่สัมผัสโลหะหนักอย่างโครเมียมหรือนิกเกิล
ฝุ่นโลหะที่มีส่วนผสมของแมงกานีสสามารถเข้าสู่กระแสเลือดและส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้เกิดอาการคล้ายโรคพาร์กินสัน
ควันและฝุ่นเชื่อมที่สะสมในพื้นที่ทำงาน ทำให้ทัศนวิสัยลดลง เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุจากประกายไฟหรือการมองเห็นไม่ชัดเจน
การป้องกันฝุ่นงานเชื่อมไม่ใช่เรื่องยาก แต่ต้องทำอย่างเป็นระบบ ตั้งแต่ระดับคนทำงานไปจนถึงการบริหารจัดการในโรงงาน
การมีระบบดูดควันเฉพาะจุดบริเวณพื้นที่เชื่อม หรือใช้เครื่องกรองฝุ่นอุตสาหกรรม จะช่วยลดการสะสมของฝุ่นโลหะในอากาศได้อย่างมาก
ควรมีช่องลมเข้า–ออกเพียงพอ เพื่อให้อากาศหมุนเวียน ไม่อับชื้น และลดการสะสมของควันเชื่อมในบริเวณทำงาน
เลือกใช้หน้ากากที่ได้มาตรฐาน เช่น หน้ากากกรองอนุภาค N95 หรือ P100 ที่สามารถกรองฝุ่นโลหะขนาดเล็กได้จริง ไม่ควรใช้เพียงผ้าปิดปากทั่วไป
หลังงานเชื่อมหรืองานขัด ควรใช้เครื่องดูดฝุ่นอุตสาหกรรมหรือผ้าเปียกเช็ดทำความสะอาด ไม่ควรกวาดเพราะจะทำให้ฝุ่นฟุ้งกระจาย
ให้ช่างเชื่อมและพนักงานทุกคนเข้าใจถึงอันตรายของฝุ่นงานเชื่อม และรู้วิธีใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE) อย่างถูกต้อง
ฝุ่นงานเชื่อมอาจดูเล็กน้อย แต่ความจริงแล้วอันตรายต่อทั้งสุขภาพและสภาพแวดล้อมในระยะยาว การจัดการฝุ่นเหล่านี้ไม่เพียงช่วยป้องกันโรคจากการทำงาน แต่ยังช่วยยืดอายุเครื่องมือ ลดการสึกหรอของเครื่องจักร และสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้กับองค์กรอีกด้วย
ดังนั้น ไม่ว่าจะเป็น ช่างเชื่อม พนักงานฝ่ายผลิต หรือหัวหน้างาน ก็ควรตระหนักและร่วมกันจัดการฝุ่นงานเชื่อมอย่างจริงจัง เพื่อให้ “ทุกงานเชื่อมและงานขัด ปลอดภัยตั้งแต่ต้นจนจบ”
